Manastir Žitomislić je posvećen Blagovještenju Presvete Bogorodice, iz XV je vijeka i obnovljen je 1563. godine od braće pravoslavnih Srba Miloradovića-Hrabrena, u selu Žitomisliću, timaru ove stare srpske poznate velmoške i zadužbinarske porodice. Rodonačelnik bratstva Miloradovića-Hrabrena, koje je živjelo u predjelima stolačkih Dubrava i Hrasna, vojvoda Stjepan Miloradović pominje se 1416. godine, a u turskim popisima defterima iz 1468. i 1477. god. pominju se sinovi: vojvoda Petar i braća mu Radoje i Vukić. Porodična nekropola Hrabrena nalazi se u Radimlji, a kompleks crkve sa grobovima i dvije kamene sudačke stolice na Ošanićima kod Stoca. Na stećku u Radimlji piše:“Sie leži dobri Radoe sin vojvode Stjepana na svojoj baštini na Batnogah si bilig postavi na me brat moi boevoda Petar.“

Sredinom i krajem XVII vijeka neki od Miloradovića se sele u Rusiju, ali 1707.g. dolaze braća Mihajlo i Gavrilo da posjete svoju zadužbinu Žitomislić i donose darove Petra Velikog, a 1711.g. u vrijeme rusko-turskog rata, Mihajlo kao „srpski pukovnik“ dolazi na Cetinje i na Vidovdan, sa vladikom Danilom II Petrovićem, objavljuje proglas o ustanku protiv Turaka. Godine 1760. u Austriji oficir Jeronim Miloradović-Hrebrenović od Dubrava postaje plemić, a zatim u Rusiji general ruske vojske. Godine 1883. potomak Hrabrena, ruski grof Grigorij posetio je Žitomislić, darivao ga, postavio ploču na južnom zidu priprate. Postoji manastirski pečat Žitomislića iz 1585. godine, s natpisom:“Se pečat stoe Blgovešč. Prestie Bci mn. Ž. 1585″.

Godine 1602/03. ima zapis majstora Vukašina iz manastira Orahovice, uklesan na kapitelu južnog stuba Žitomislićke crkve. 5. maja 1609.g. dovršen živopis Žitomislićkog hrama po poruxbi igumana Save, trudom i troškom jeromonaha Maksima, možda iz porodice Hrabrena. Manastirska crkva je ubrzo opremljena krstionicom, prestonim ikonama i bogatim ikonostasom u pozlaćenom duborezu. Inače, Žitomislićki hram je imao u pozadini zidani ikonostas, kao još neke crkve iz XV i XVI vijeka. Za igumana Save (1609-1616), Visariona (1616-1617) i Serafiona (1618) u Žitomisliću je prepisano više od deset važnih crkvenih knjiga, a godine 1618/1619. završen je ukrašeni manastirski pomenik, gdje se pominju svi srpski kraljevi, arhiepiskopi i igumani Žitomislića, kao i svi muški i ženski članovi porodice Hrabrena. Monasi manastira Žitomislića u XVII vijeku značajne su ličnosti, stižu do Svete Gore i postaju Hilandarski igumani. Kaluđeri se bore za očuvanje svog naroda i manastira od ratova, hajdučije, zuluma.

Godine 1663. manastir je obnovio česmu (vjerovatno vodovod). 1675. godine proiguman Serafion je dao da dobar majstor uradi pozlaćeni duborez carskih dveri. Jeromonah Žitomislićki haxi-Jeremija poklonio je 1684.g. srebrenu petohljebnicu; a 1689.g. sakovan je u Sarajevu duborezni krst okovan srebrom, čuvan donedavno u manastiru. Mitropolit Dabrobosanski Visarion, iz Žitomislića, poklonio je 1691.g. srebrom i zlatom okovano štampano rusko Jevanđelje i 1699.g. nalonj duborezan i ukrašen intarzijom, iste godine vjernici braća Vitkovići darovali su srebrno kandilo ukrašeno predstavama Raspeća, Bogorodice i Sv. Đorđa. Mnogo je knjiga prepisano i ukrašeno u manastiru Žitomisliću. Oko crkve ima staro manastirsko groblje, sa starim vrijednim spomenicima. Godine 1890. jeromonah Hristifor Milutinović, kasnije iguman, iskopavao je grobove u Orlovcima (Crkvini) i tada otkrio „hram sa više oltara“. U Žitomisliću su se školovali mnogi značajni Srbi, ne samo Hercegovci, u XVIII i XIX pa i u XX vijeku, iz njenog bratstva proizašli su brojni narodni duhovnici i arhipastiri ove i drugih eparhija Srpske Crkve. Godine 1858. ovdje je otvorena Pripravna duhovna škola, prva te vrste u Bosni i Hercegovini.

26. juna 1941.g. ustaše su pobile cijelo bratstvo manastira Žitomislića, njih osam, i bacile u Vidonjsku jamu na desnoj obali Neretve, a manastir je opustio, jer su krajem 1941. godine sve konake, osim jedne male zgrade, zapalili Hrvati i Nijemci, pošto su prethodno sve opljačkali, prije svega manastirsku riznicu, arhivu i biblioteku. Manastirska crkva je tada samo čudom Božijim ostala pošteđena. U nedjelju 3. februara 1991. Godine u Žitomisliću, u mermernu grobnicu iznad oltara prema istoku, svečano su sahranjene mošti Žitomislićkih novomučenika (izvađenih krajem 1990.g. iz jame Vidonja), uz sasluženje Srpskog Patrijarha Gospodina Pavla.

Manastir Žitomislić je od Hrvata spaljen i srušen, polovinom juna 1992. godine, a potom je velikom količinom podmetnutog eksploziva miniran do temelja, zajedno sa konacima, čak je spaljen i miniran grob novomučenika Žitomislićkih monaha. Sestrinstvo sa igumanijom Evpraksijom i duhovnikom igumanom Jovanom (Nedićem) izbjeglo je iz manastira neku sedmicu prije uništenja manastira.

U toku 2003. i 2005. godine obnovljena je crkva i stari konak i osveštani od strane Patrijarha Srpskog Gospodina Pavla maja mjeseca 2005. godine. Danas, sa arhimandritom Danilom (Pavlovićem), bratstvo manastira se stara da Svetinju manastira Žitomislić još više obnovi.

Muzej Žitomislić

Muzej Žitomislić nalazi se u komleksu Manastira Žitomislić koji datira još i prije 1468. godine. Prema pisanim podacima, muzej je prvi put otvoren izgradnjom novog konaka 1858. godine.
Iste godine manastir je otvorio svoju Srpsku narodnu školu koja je pretvorena u državnu i radila je sa prekidima do 1978. godine. U konaku se nalazila, uz muzej, i biblioteka ali i sala koja je bila uređena kao galerija.
U njoj su se čuvale velika manastirska ikona poklonjena od slikara iz Njemačke, zatim ostale slike manastirskog zdanja koje su bile među vrijednijim. Šta se nalazilo u muzeju tih godina ne možemo tačno potvrditi.
U Drugom svjetskom ratu cijeli je konak izgorio, a prije toga su biblioteka i muzej opljačkani. Cijelo je bratstvo stradalo, a crkva ostala potpuno neoštećena. Tek 1970. godine opisuje se obnovljen konak, život monahinja unutar kompleksa i posjeta muzeja.
Sadržaj mu je bio bogat ikonama, crkvenim predmetima i rukopisima, gotovo ista postavka koja se može vidjeti i danas.
Devedesetih godina prošlog vijeka, zbog straha i nesigurnosti monahinje su morale napustiti Hercegovinu, i krenuvši za Srbiju ponijele su sa sobom artefakte muzeja, ikone iz manastira, ali i poznate carske dveri.
Manastirski kompleks je tih godina do temelja miniran. Opustošen, zajedno sa svojim selom bio je sve do 2002. godine kada je Komisija za nacionalne spomenika cijeli manastir proglasila nacionalnim spomenikom.
Tada je počela njegova obnova i trajala je sve do 2005. kada je 15. maja osvještan od Njegove Svetosti blaženopočivšeg patrijarha srpskog Pavla.
Vrata muzeja ponovo su otvorena 7. aprila 2019. godine, nakon restauracije svih artefakata vraćenih iz Srbije. Danas možete vidjeti gotovo istu postavku kao i 1980. , i prikaz njegovog bogatstva opsežan je i sada, iako je sačuvano samo 20% onoga što je on ustvari imao i stvarao.
U muzeju se nalaze ikone poznatih srpskih, ruskih i italo-kritskih umjetnika iz perioda od 16. do 19. vijeka, brojne crkvene predmete koje je manastir dobijao za poklone, ali i rukopise po kojima su monasi ove bogomolje bili poznati u 16. i 17. vijeku.
Najpoznatije su carske dveri majstora Radula iz 1676., godine koje su rađene tehnikom duboreza i pozlatom. Na njima imamo različite motive , ali i slikovne prikaze cara Davida i Solomona, kao i veliki prikaz Blagovještenja Presvete Bogorodice kome je ovaj manastir i posvećen.
Ova su vrata vijekovima bila na ulazu u oltar, a danas čine pokretno nacionalno dobro.